In de kantlijn

In 1618 en 1619 vergaderde in Dordrecht de synode van de Nederduits Gereformeerde Kerk (later de Hervormde Kerk geheten) en besloot dat er een Nederlandse vertaling van de Bijbel moest komen. De synode verzocht de Staten-Generaal dit project te bekostigen. Zo ontstond de  Statenvertaling. De vertalers kregen van de synode de opdracht om in de kantlijn toelichtende verklaringen te plaatsen, bijvoorbeeld over vertaaltechnische problemen, vergelijkbare passages elders in de Bijbel e.d. Dit werden de zogenaamde kanttekeningen. In de meeste Bijbels voor huis- tuin- en keukengebruik werden ze niet afgedrukt, maar Statenbijbels met Kanttekeningen zijn ook nu nog te krijgen: zie bijvoorbeeld hier.

Er werden nog meer zaken afgehandeld op de synode. Er werd een uitspraak gedaan in het geschil tussen remonstranten en contraremonstranten. Kort gezegd kwam het erop neer dat de remonstranten een theologie voorstonden die meer ruimte voor de vrije wil van de mens liet. Nu zouden we zeggen: ze stonden voor een vriendelijker en humaner soort christendom. Protestants, maar niet Calvinistisch. De remonstranten waren als beklaagden gedaagd. Onder voorzitterschap van dominee Johannes Bogerman uit Leeuwarden werden ze op 14 januari 1619 de vergaderzaal uitgejaagd en veroordeeld. Tweehonderd predikanten werden uit hun ambt gezet en verbannen of kregen een preekverbod. Van de ene op de andere dag werd een belangrijke geestelijke stroming gemarginaliseerd. Stadhouder Prins Maurits van Oranje koos om politieke redenen de kant van de contraremonstranten. Na zijn dood in 1625 keerden veel remonstranten geleidelijk aan terug. De Remonstrantse kerk was officieel verboden, maar werd in de praktijk gedoogd. De Rode Hoed in Amsterdam is oorspronkelijk als Remonstrantse schuilkerk gebouwd. (Bron: Wikipedia).

Jan Pieterszoon Sweelinck leefde van 1562 tot 1621. In zijn tijd was hij een beroemdheid in Europa. Hij woonde en werkte in Amsterdam. Waarschijnlijk is hij zijn leven lang katholiek gebleven. Omdat het Amsterdamse stadsbestuur in 1578 overgegaan was in protestantse handen, mocht Sweelinck het orgel van de Oude Kerk uitsluitend voor en na de diensten bespelen, niet tijdens. (Bron: Wikipedia). In het jaar dat de protestanten elkaar te Dordrecht verketterden publiceerde hij o.m. deze compositie: